Langa-Edda
AM 738 4to er pappírshandrit frá síðari hluta 17. aldar. Það er óvenjulegt í laginu eða 135 blöð í aflöngu broti, 330 mm x 105 mm, með öðrum orðum langt og mjótt, og því stundum kallað Langa-Edda (Edda oblonga). Það hefur að geyma kafla úr Snorra Eddu og mjög fjölbreyttan kveðskap, bæði fornan, svo sem eddukvæði og dróttkvæðar vísur með skýringum, svo og rúnakvæði og særingaljóð. Í handritinu eru einnig kvæði eftir Hallgrím Pétursson (1614–1674), skýringar Hallgríms við vísur sem varðveittar eru í Ólafs sögu Tryggvasonar í Flateyjarbók og skýringar Björns Jónssonar á Skarðsá við Brynhildarljóð. Þá eru í handritinu ástarvísur með villuletri, gátur og spurningar upp úr Snorra-Eddu.
Það sem handritið er þó einkum þekkt fyrir eru 23 litskreyttar myndir af goðum, gyðjum, jötnum og jötnameyjum úr norrænni goðafræði, t.d. Gunnlöðu, Braga og Loka Laufeyjarsyni. Myndunum fylgja athugasemdir skrifara, t.d. stendur við myndina af Gunnlöðu: „Mjöð gefur Gunnlöð. Óðinn hann kyssti hana og var hjá henni þrjár nætur. Suttungsdóttir. Kysstu mig og skaltu verða skáld. Faðmaðu mig og skaltu kveða vel“. Bragi og Loki Laufeyjarson standa saman á síðu og við hlið þeirra er listi yfir kenningar sem nota má um þá.
Handritið virðist vera skrifað árið 1680 eða um það leyti þar sem ártalið stendur skýrum stöfum á titilsíðu Eddu sem er reyndar inni í miðri bók. Þar segir: „EDDA eður samtök fornra ævintýra og dæmisagna þeirra fyrri Norðmanna sem flýðu hingað í Norðurhálfuna utan úr Asía fyrir kristni. Ásamt nokkur tegund þeirra gamal íslensku eður norsku orða hvað menn halda saman skrifað af Sæmundi hinum fróða og Snorra Sturlusyni íslenskunni til orða fjölda sérdeilis í skáldskaparmálum. Skrifað ad nýju Anno ... 1680“ (bl. 34r). Ekki er vitað hver eða hverjir skrifuðu handritið en á titilsíðu Eddu er að finna upphafsstafina SG. Aftast í handritinu eru upphafsstafirnir GSS.
Árni Magnússon fékk handritið frá Magnúsi Jónssyni frá Leirá eins og fram kemur á seðli sem fylgir handritinu en Magnús fékk það frá Ingibjörgu Jónsdóttur í Bæ í Hrútafirði. Áður hafði það verið í eigu Sigurðar Gíslasonar í Bæ. Magnús Jónsson lést árið 1702 þannig að handritið hefur ekki verið nema rúmlega 20 ára þegar Árni eignaðist það. Handritið var síðan í safni Árna í Kaupmannahöfn allt til ársins 1991 þegar Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við því. Árið 1964 var gert við handritið og það bundið inn á Árnastofnun í Kaupmannahöfn.
Það sem handritið er þó einkum þekkt fyrir eru 23 litskreyttar myndir af goðum, gyðjum, jötnum og jötnameyjum úr norrænni goðafræði, t.d. Gunnlöðu, Braga og Loka Laufeyjarsyni. Myndunum fylgja athugasemdir skrifara, t.d. stendur við myndina af Gunnlöðu: „Mjöð gefur Gunnlöð. Óðinn hann kyssti hana og var hjá henni þrjár nætur. Suttungsdóttir. Kysstu mig og skaltu verða skáld. Faðmaðu mig og skaltu kveða vel“. Bragi og Loki Laufeyjarson standa saman á síðu og við hlið þeirra er listi yfir kenningar sem nota má um þá.
Handritið virðist vera skrifað árið 1680 eða um það leyti þar sem ártalið stendur skýrum stöfum á titilsíðu Eddu sem er reyndar inni í miðri bók. Þar segir: „EDDA eður samtök fornra ævintýra og dæmisagna þeirra fyrri Norðmanna sem flýðu hingað í Norðurhálfuna utan úr Asía fyrir kristni. Ásamt nokkur tegund þeirra gamal íslensku eður norsku orða hvað menn halda saman skrifað af Sæmundi hinum fróða og Snorra Sturlusyni íslenskunni til orða fjölda sérdeilis í skáldskaparmálum. Skrifað ad nýju Anno ... 1680“ (bl. 34r). Ekki er vitað hver eða hverjir skrifuðu handritið en á titilsíðu Eddu er að finna upphafsstafina SG. Aftast í handritinu eru upphafsstafirnir GSS.
Árni Magnússon fékk handritið frá Magnúsi Jónssyni frá Leirá eins og fram kemur á seðli sem fylgir handritinu en Magnús fékk það frá Ingibjörgu Jónsdóttur í Bæ í Hrútafirði. Áður hafði það verið í eigu Sigurðar Gíslasonar í Bæ. Magnús Jónsson lést árið 1702 þannig að handritið hefur ekki verið nema rúmlega 20 ára þegar Árni eignaðist það. Handritið var síðan í safni Árna í Kaupmannahöfn allt til ársins 1991 þegar Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við því. Árið 1964 var gert við handritið og það bundið inn á Árnastofnun í Kaupmannahöfn.